Τo Νέο Ψυχικό στην αρχαιότητα αποτελούσε έκταση του Δήμου Φλύας της Κεκροπίδος φυλής που τοποθετείτο στη μεσόγαια χώρα σύμφωνα με τη διοικητική διαίρεση του Κλεισθένους. Η νεότερη ιστορία του προαστίου εντοπίζεται στις αρχές του 20ού αιώνα. Το Νέο Ψυχικό, εμφανίζεται για ̟πρώτη φορά στην α̟πογραφή του 1929. Ο Ανθόκηπος, τα “Πεύκα” και η “Πεδιάδα”
Πριν από την δεκαετία του 1920 και το μεγάλο κύμα προσφύγων που προκαλεί η Μικρασιατική Καταστροφή, υπήρχαν ελάχιστα κτίσματα και κάτοικοι στην περιοχή. Χαρακτηριστικά αναφέρεται η ύπαρξη των Κτημάτων Βουρλάκου, Κωνσταντάρα, Στέφου, Μητρόπουλου και οι οικίες Βασιλείου Κηρύκου, Χρήστου Κηρύκου, Σωκράτη Κλώνη και Χαροκόπου.
Η περιοχή της Αγ. Σοφίας προς την Λεωφόρο Κηφισίας λεγόταν Ανθόκηπος, επειδή καλλιεργούσαν άνθη, η υπόλοιπη περιοχή του Ν. Ψυχικού λεγόταν «Παληοτρίβια» ή «Πεύκα», η περιοχή που βρίσκεται το σημερινό Πεντάγωνο ήταν πρόχειρο αεροδρόμιο, ενώ από εκεί μέχρι το Χαλάνδρι η περιοχή, που είναι σήμερα γνωστή ως «Πεδιάδα», ήταν φυτεμένη με αμπέλια.
Οι πρώτες προσφυγικές οικογένειες προέρχονταν κυρίως από τα Βουρλά και το Μελί της Μικράς Ασίας και ύστερα από προσωρινή εγκατάσταση τους στο Χαλάνδρι και κατόπιν μεγάλων προσπαθειών για την στέγαση τους, που περιλάμβανε και απόπειρα απαλλοτρίωσης έκτασης στην Φιλοθέη, πέτυχαν την απαλλοτρίωση της αρχικής έκτασης του οικισμού, στην σημερινή περιοχή του Αγ. Γεωργίου.
Το 1929 άρχισε η ανοικοδόμηση, ενώ βασικοί πρωταγωνιστές της προσπάθειας ήταν το Σωματείο Στέγασης Προσφύγων με πρόεδρους τους Δημ. Καπάνταη και Νικόλαο Μάνταλο, ο τότε αρμόδιος Υπουργός Εμμ. Εμμανουηλίδης και ο πρόεδρος της Κοινότητας Χαλανδρίου Σπ. Θεοδοσίου.
Τον Φεβρουάριο του 1931 έγινε η οριστική εγκατάσταση σε πενήντα περίπου κατοικίες που είχαν κτιστεί, ενώ από τις πρώτες οικογένειες που εγκαταστάθηκαν, μεταξύ άλλων, αναφέρονται η οικογένεια Αγγέλογλου, Αρώνη, Βουλγαρίδη, Καπάνταη, Μάνταλου, Νικολίνταγα, Ντουμάνη, Τσιριγώτη και Χατζή.Ωστόσο οι δυσκολίες διαβίωσης παρέμεναν σημαντικές και οι κάτοικοι με μεγάλες προσπάθειες κατάφεραν να τις υπερβούν. Χαρακτηριστικότερα παραδείγματα αποτελούν:
- η ύδρευση του οικισμού στην οποία συνέβαλαν το Υπουργείο Πρόνοιας, η Κοινότητα Χαλανδρίου και η εταιρεία Κέκρωψ, και
- η διάνοιξη των δρόμων με καθοριστική συμβολή του τότε Νομάρχη Νικ. Παρίτση και την προσωπική εργασία των κατοίκων στην μετατροπή ενός πετρώδους αδιάβατου υψώματος σε ασφαλτοστρωμένη οδό που φέρει το όνομα του και η οποία αποτελούσε τον βασικό δρόμο επικοινωνίας με την Λ. Κηφισίας.
Επιπλέον, μέσα στα πλαίσια των ενεργειών του προαναφερθέντος συλλόγου προσφύγων, ο οποίος διατηρήθηκε μέχρι την σύσταση της Κοινότητας, αντιμετωπίστηκαν και άλλες ελλείψεις του οικισμού όπως ο ηλεκτροφωτισμός και η δενδροφύτευση.
Κυρίως όμως έγιναν οι πρώτες προσπάθειες δημιουργίας σχολείου έτσι ώστε να απαλλαγούν τα παιδιά από τις αφόρητες συνθήκες της λεγόμενης «Παράγκας» επί της Πλατείας Αγ. Γεωργίου, κάτι το οποίο επιτεύχθηκε με την ανέγερση του σημερινού 1ου Δημοτικού Σχολείου το 1960 – 61.
Ο Ναός Αγίου Γεωργίου
Το Σωματείο πρωτοστάτησε και στις πρώτες προσπάθειες ανέγερσης εκκλησίας, η οποία τελικά κατασκευάσθηκε με ξύλινη στέγη με κεραμίδια το 1934 και έλαβε το όνομα του Αγ. Γεωργίου. Πρώτος ιερέας ήταν ο ιερομόναχος Προκόπιος Καρδούλης και το πρώτο εκκλησιαστικό συμβούλιο αποτελούνταν από τους Χατζή, Δημ. Τσαλδάρη και Δ. Νικολίνταγα. Ο ναός αυτός, ύστερα από μια προσθήκη το 1947 ανακατασκευάστηκε πλήρως το 1956, με τα επίσημα εγκαίνια να γίνονται την 31-3-1957 από τον μετέπειτα Μητροπολίτη Ζακύνθου Αλέξιο, και διατηρήθηκε στην ίδια περίπου μορφή μέχρι την κατεδάφιση του και την κατασκευή του νέου σημερινού μεγάλου ναού, του οποίου η λειτουργία ξεκίνησε την 3-11-1990. Από τον πρώτο ναό διασώζεται το Ιερό Βήμα, το οποίο πλέον προστατεύεται από το ήδη ανεγερθέν παρεκκλήσιο της Παναγίας Μυρτιδιώτισσας, του οποίου τα θυρανοίξια έγιναν την 13-10-2013, παρουσία του Μητροπολίτη Κυθήρων και Αντικυθήρων κ.κ. Σεραφείμ.
Η περιοχή της Αγίας Σοφίας
Διακριτή πορεία ως προς την δημιουργία και την πρωταρχική διαμόρφωση της, ακολούθησε η περιοχή της Αγίας Σοφίας. Αμέσως μετά την ανέγερση των πρώτων οικοδομών στο Παλαιό Ψυχικό, η προσοχή των νέων κατοίκων εστιάστηκε στην παρακείμενη τοποθεσία της Αγίας Σοφίας εξαιτίας της προνομιούχου θέσεως της, με τις κατάλληλες κλιματολογικές, εδαφολογικές και συγκοινωνιακές συνθήκες για οικιστική ανάπτυξη.
Πρωταγωνιστικό ρόλο διαδραμάτισε ο Συνεταιρισμός Ελλήνων Αξιωματικών και Δημοσίων Υ̟αλλήλων που ιδρύθηκε με από την από 13-9-1929 απόφαση του Υπουργού Εθνικής Οικονομίας. Με πρωτοβουλία του Συνεταιρισμού αυτού αγοράστηκε ο χώρος και καταρτίστηκε το πολεοδομικό σχέδιο της περιοχής που περικλείεται από τις οδούς Αδριανού, Περικλέους, Μακρυγιάννη, Δημοκρατίας, Ευρώτα και Πλάτωνος. Κατόπιν, προτεραιότητα του Συνεταιρισμού και των πρώτων κατοίκων υπήρξε και εδώ η κάλυψη των βασικών αναγκών για την λειτουργία του οικισμού, όπως:
- η διάνοιξη οδών, με πρώτη οδό που κατασκευάστηκε την οδό Περικλέους και στην συνέχεια οι οδοί 8. Βασιλείου, Αδριανού κλπ.,
- η τοποθέτηση υδροσωλήνων, η εγκατάσταση ηλεκτροφωτισμού, η τηλεφωνική σύνδεση,
- η δενδροφύτευση, η ενίσχυση της συγκοινωνίας με την Αθήνα και
- η κατασκευή καινοτόμου, για την εποχή, α̟ποχετευτικού δικτύου.
Η ανέγερση ναού, που έλαβε την ονομασία της Αγ. Σοφίας εις μνήμην της Βασίλισσας Σοφίας, αποφασίστηκε το 1935 και αποπερατώθηκε το 1938 σε σχέδια του αρχιτέκτονα Ιφ. Κοκκίδη και με πρώτο εφημέριο τον ιερομόναχο Παρθένιο Περίδη. Τον Οκτώβριο του 1961 τοποθετήθηκε ο θεμέλιος λίθος του νέου μεγαλύτερου Ναού που υπάρχει και σήμερα και κατασκευάσθηκε σε σχέδια του αρχιτέκτονα Σόλωνα Κυδωνιάτη, κατόπιν χορηγιών μεταξύ άλλων και του Αριστοτέλη Ωνάση.
Ως βασικοί πρωταγωνιστές όλου αυτού του έργου του Συνεταιρισμού, αλλά και του μετέπειτα συσταθέντος Εξωραϊστικού Συλλόγου, αναφέρονται ενδεικτικά οι: Δημήτριος Βασιλείου (Γεν. 8/ντης 8ημοσίων Έργων), Χ. Κηρύκος, 8. Κουρουσόπουλος, Κ. Λιόσης, Ι. Μιχαλόπουλος, Κ. Μπακόπουλος, Θ. Μπουκογιάννης, Ι Νάσκος, Κ. Νικολακόπουλος, Γ. Παπασπύρου, Κ. Σούρλος, Σ. Τριαντάκης, Γ. Ψύλλας. Αξίζει να αναφερθεί σε αυτό το σημείο η ξεχωριστή παρουσία της Σόνιας Νικολακοπούλου, της οποίας δημιούργημα αποτελεί ο Σύλλογος Κυριών Ψυχικού, και σήμερα Ίδρυμα, «Αγ. Νεκτάριος», για την προστασία απόρων κορασίδων.
Μορφωτικός Εξωραϊστικός Όμιλος
Μεγάλης σημασίας γεγονός αποτέλεσε η ίδρυση του Μορφωτικού Εξωραϊστικού Ομίλου Νέου Ψυχικού (ΜΕΟ) το 1955, η δράση και το έργο του οποίου συνετέλεσαν αποφασιστικά στην διαμόρφωση του προαστίου σε τέτοιο σημείο που η ιστορία του Ομίλου να συμπίπτει κατά ένα μεγάλο βαθμό με την ιστορία της Κοινότητας Νέου Ψυχικού μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1970. Μια ένδειξη του έργου που επιτελούνταν κάτω από τις αντίξοες συνθήκες της εποχής αποτελούν ειδικότερα: - η διάνοιξη δρόμων και η διαμόρφωση των πλατειών Αγ. Γεωργίου, Αγ. Λαύρας και Ελευθερίας,
- η υδροδότηση και ο ηλεκτροφωτισμός,
- η βελτίωση της υπάρχουσας τότε συγκοινωνίας όπου το λεωφορείο έκανε τέρμα στην Πλατεία Ελευθερίας, η δημιουργία νέων στάσεων λεωφορείων, όπως στην Λεωφόρο Κηφισίας η στάση Βενιζέλου, και η κατασκευή υπόστεγων σε αυτές,
- οι απαραίτητες ενέργειες για τις απαλλοτριώσεις των οικοπέδων για την ανέγερση Δημοτικού στην αρχή και Γυμνασίου αργότερα καθώς και η καταβολή σημαντικού μέρους της δαπάνης για την κατασκευή αυτών των κτιρίων,
- η ανέγερση του Ιερού Ναού Αγ. Γεωργίου,
- η διοργάνωση λαϊκής αγοράς και, τέλος,
- η ενίσχυση διαφόρων δραστηριοτήτων στο Ν. Ψυχικό, όπως του αθλητικού ομίλου Π.Ο.Ψ., η έκδοση ενημερωτικού δελτίου, η διοργάνωση των «Ανθεστηρίων» του Μαΐου και η οργάνωση εκδρομών και χοροεσπερίδων.
Ενδεικτικά αναφέρονται αποσπάσματα από τα πρακτικά των Διοικητικών Συμβουλίων, που αναδεικνύουν την αγωνία που υπήρχε και την προσπάθεια που καταβάλλονταν για την πραγματοποίηση όλων αυτών των στόχων:
Απόσπασμα από την συνεδρίαση της 26-3-1958: « Κινείται από τριμήνου με ακάματον δραστηριότητα ο τομεύς των εξωραϊστικών έργων. Η δράσις στον τομέα αυτόν πρέπει να αναπτυχθή. Πρέπει να ελκύσωμεν τους πάντας εις τον εξωραϊσμόν που αποτελεί το δεύτερον συνθετικόν του τίτλου του Μ.Ε.Ο. και συνεπώς ένα εκ των κυριοτέρων σκοπών του. Επιπλέον πρέπει να εξασφαλισθεί η διατήρησις και ανάπτυξις των φυτευθέντων δενδρυλλίων με την ταχείαν εγκατάστασιν παροχής ύδατος εις την Πλατείαν…»
Για την απαλλοτρίωση του οικοπέδου του σχολείου αναφέρεται την 29-10-1958:
« ο κ. Δεληγιάννης χαρακτηρίζει ως ιστορικήν την στιγμήν δια το μέλλον του προαστίου μας, δια της οποίας λύεται ένα θέμα δια το οποίον εμόχθησαν επίλεκτα μέλη της Κοινότητος και του Ομίλου και ο Όμιλος αισθάνεται ιδιαιτέραν ικανοποίησιν επειδή συνέβαλεν εις την πραγματοποίησιν του μεγίστου αυτού έργου… »
« ο κ. Δεληγιάννης χαρακτηρίζει ως ιστορικήν την στιγμήν δια το μέλλον του προαστίου μας, δια της οποίας λύεται ένα θέμα δια το οποίον εμόχθησαν επίλεκτα μέλη της Κοινότητος και του Ομίλου και ο Όμιλος αισθάνεται ιδιαιτέραν ικανοποίησιν επειδή συνέβαλεν εις την πραγματοποίησιν του μεγίστου αυτού έργου… »
Επίσης, ο Όμιλος είχε αναλάβει και την είσπραξη των «̟παροδίων» για την διαμόρφωση και ασφαλτόστρωση των δρόμων από τους πέριξ αυτών κατοίκους. Ενδεικτικά αναφέρονται οι οδοί Παϊκοπούλου (Σεφέρη), Βασ. Παύλου (Δημοκρατίας), Γ. Ησαΐα (Αλ. Παπαναστασίου), Σουρή (Γ. Παπασπύρου) και Η. Παπαγεωργίου (Τερτσέτη). Είναι χαρακτηριστικό ότι μέχρι το 1958 είχαν διατεθεί 500.000 δρχ. «δια την ασφαλτοσκυρόστρωσιν» δρόμων 4 χιλιομέτρων. Παράλληλα δινόταν μεγάλη στήριξη στους άπορους του προαστίου μας με κάθε τρόπο. Όλες αυτές οι προσπάθειες δεν θα ήταν δυνατόν να αποδώσουν εάν δεν υπήρχε μεταξύ των πρωτοπόρων μελών της εποχής ένα μοναδικό συναισθηματικό δέσιμο και μια σύμπνοια που εκδηλωνόταν τόσο για τις ενέργειες βελτίωσης της ποιότητας ζωής όσο και στις κάθε είδους ψυχαγωγικές δραστηριότητες.
Θα πρέπει επίσης να τονιστεί η πραγματική και ουσιαστική συνεργασία του ΜΕΟ με την Κοινότητα και μετέπειτα Δήμο. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι συνεδριάσεις του Κοινοτικού και μετέπειτα Δημοτικού Συμβουλίου πραγματοποιούνταν στο κτίριο του Ομίλου.
Κύριοι πρωταγωνιστές του έργου αυτής της περιόδου πέραν των εκάστοτε Προέδρων της Κοινότητας ήταν μεταξύ άλλων οι: Α. Αγγελάκης, Ελ. Δεληγιάννης (Δ/ντης Κολεγίου Αθηνών), Ε. Θεοδοσόπουλος, Σ. Κατσούφρης, Γ. Κουτάς (Αστυνομικός 8/ντης), Θ. Σταθουλόπουλος (Δ/ντης Υπ. Οικονομικών), Κ. Σταυρόπουλος (Δ/ντης Οικονομικών Εφοριών), Β. Τρίχας, Τηλ. Γάριος, Μπ. Ζαλώνη, Γ. Λαμπράκης, Σ. Μαραβέγιας, Κ. Σπηλιόπουλος, Ι. Τραμπούλης, κλπ.
Πλέον των ανωτέρω υπήρξαν και άλλοι φορείς που διαδραμάτισαν μεγάλο ρόλο στην ζωή του προαστίου όπως:
- οι αθλητικοί σύλλογοι Ποδοσφαιρικός Όμιλος Ψυχικού (ΠΟΨ) και «Ποσειδών», με καίρια συμβολή στην ανάπτυξη του αθλητικού ιδεώδους, κυρίως στην νεολαία,
- το Σώμα Ελλήνων Προσκό̟πων, με την γνωστή σε όλους συμβολή του στην ανάπτυξη των φυσικών και ψυχικών δυνάμεων των παιδιών, του οποίου την καθοδήγηση από το 1945 και επί σειρά ετών είχαν οι Αντ. Γιοβανίδης και Αθ. Σταματόπουλος και του οποίου η έδρα επί των οδών Αγ. Γεωργίου και Παπαναστασίου ανηγέρθη κατόπιν χορηγίας του βιομηχάνου και ευεργέτη Γεώργιου Ησαΐα,
- καθώς και άλλοι οικοδομικοί συνεταιρισμοί, όπως των ΕφοριακώνΥπαλλήλων (οικοδόμηση τμήματος ενορίας Αγ. Γεωργίου με την ονομασία «Εφοριακά»), Παλαιών Πολεμιστών, των Επαγγελματιών και Βιοτεχνών Ψυχικού, η Ένωση Οικιστών Αγ. Βαρβάρας κλπ.
Με τα χρόνια το προάστιο άρχισε να μεγαλώνει και το 1946 αναγνωρίστηκε ως κοινότητα και τον Αύγουστο του 1982 έγινε Δήμος.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο συνεχίστηκε το έργο της ανοικοδόμησης και βελτίωσης των υποδομών της πόλης από τις μετέπειτα ηγεσίες της Κοινότητας και του Δήμου, έτσι ώστε να διαμορφωθεί το Νέο Ψυχικό από μια απέραντη αλάνα σε ένα προάστιο, πόλο έλξης των κατοίκων της Αθήνας, και από έναν συνοικισμό παρία του λεκανοπεδίου Αθηνών σε μια πόλη πρότυπο όλης της Ευρώπης, δίνοντας την ευκαιρία στους κατοίκους του να απολαμβάνουν μια αξιοζήλευτη ποιότητα ζωής.
Κοινοτάρχες & Δήμαρχοι πρώην Δήμου
Γνωρίστε τους Κοινοτάρχες και Δημάρχους του πρώην αυτόνομου Δήμου από το 1946, εδώ.
Γνωρίστε τους Συμβούλους της κοινότητας του Νέου Ψυχικού, εδώ.
Πηγή Ενημέρωσης: κα Ελένη Πασσά-Παπαγιάννη (έρευνα-σύνταξη), Αλέξης Θεοδωρόπουλος (επιμέλεια)
Φωτογραφίες Αρχείου: κ. Αθανάσιος Χανακούλας
