Η ιστορία του προαστίου εντοπίζεται στις αρχές του 20ού αιώνα και είναι συνδεδεμένη με την ιδέα της κηπούπολης. Εκείνη την εποχή, εξάλλου, τα garden cities αποτελούσαν πολεοδομική τάση σε όλη την Ευρώπη.
Ο νέος οικισμός σχεδιασμένος από τον αρχιτέκτονα – πολεοδόμο Αλέξανδρο Νικολούδη, τοποθετείται στην περιοχή που κατά το μεγαλύτερο μέρος της ανήκε στην εταιρία «Α.Ε.Κέκροψ» το καταστατικό της οποίας υπογράφτηκε το 1923.
Η ονομασία του Ψυχικού
Μια εκδοχή αναφέρει πως το μέρος πήρε το όνομά του εις ανάμνηση του πρώτου μαραθωνοδρόμου, του άγνωστου Αθηναίου οπλίτη, ο οποίος έτρεξε από τον Μαραθώνα ως την Αγορά της Αθήνας, για να φέρει το μήνυμα της καλής έκβασης της μάχης. Μετά από το «νενικήκαμεν», ξεψύχησε.
Μια άλλη παράδοση αναφέρει ότι μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα, στις παρυφές των Τουρκοβουνίων ήταν τόση η ερημιά και η διάβαση τόσο επισφαλής, ώστε δύσκολα αποφάσιζε ένας λογικός Αθηναίος περιπατητής να ξεμακρύνει πεζός και χωρίς συνοδεία. Στους δε περαστικούς πιανόταν η «ψυχή» τους από τον φόβο όταν έπρεπε να διαβούν από τα άγρια εκείνα μέρη.
Μία τρίτη εκδοχή αναφέρει πως το Ψυχικό πήρε το όνομά του από την αγία Φιλοθέη, η οποία στα μέσα του 16ου αιώνα άνοιξε πηγάδι, βορείως της πόλης των Αθηνών, κάνοντας ένα μεγάλο Ψυχικό για τους λιγοστούς κατοίκους και καλλιεργητές της περιοχής.
Πίσω από τα Τουρκοβούνια
Το Ψυχικό ήταν από τις πρώτες περιοχές που κατοικήθηκαν πέριξ του κέντρου της πρωτεύουσας, λόγω της μικρής απόσταση που απέχει από την Αθήνα. Οικοδομήθηκε σε μια τοποθεσία πίσω από τα Τουρκοβούνια η οποία ήταν χώρος άσκησης των αξιωματικών του ιππικού, και, σε συνδυασμό με τη ρυμοτομία της πρότυπης αγγλικής κηπούπολης και το υψηλό εισοδηματικό επίπεδο των κατοίκων του, κατόρθωσε να διατηρήσει το χαρακτήρα της κοινότητας μέχρι και τα πρόσφατα χρόνια.
Την εποχή εκείνη η περιοχή κατοικούνταν από λίγους βοσκούς κι αρκετά αγρίμια. Η βλάστηση περιοριζόταν σε πεύκα και πουρνάρια που κάλυπταν τους λοφίσκους ενώ στα καλλιεργημένα χωράφια ευδοκιμούσαν ελιές, συκιές και αμυγδαλιές.
Η έκταση βόρεια του Ψυχικού, η σημερινή Φιλοθέη, αγοράστηκε από Αιγυπτιώτες με σκοπό τη δημιουργία οικισμού στα πρότυπα κηπούπολης με την ονομασία Νέα Αλεξάνδρεια στην περιοχή όπου κατείχε μεγάλες εκτάσεις η Αγία Φιλοθέη η Αθηναία.
Τα πρώτα χρόνια…
Το 1908 με το Βασιλικό Διάταγμα 21-01-1908 (ΦΕΚ Α΄ 16/25-01-1908) εγκρίνεται το διάγραμμα ρυμοτομίας Ψυχικού από τον Βασιλέα Γεώργιο Α΄, που είναι και το αρχικό σχέδιο της πόλεως του Ψυχικού.
Το ιδιοκτησιακό καθεστώς της περιοχής του Ψυχικού άλλαξε πολλές φορές. Η περιοχή από το 1874 περιήλθε κατά καιρούς σε διάφορους ιδιοκτήτες. Αναφέρουμε ενδεικτικά τους Δ. Κωστή, Δ.Περσάκη, Λ. Σμολένσκη, Ι. Νικήτα, Θ. Αναστασίου, Α. Κοσμετάτο, Εταιρεία Έπαρνι Ιμομπιλιέρ (Epargne Immobiliere).
Ο Γ. Ησαΐας στις 4/4/1918, χημικός, ζωγράφος, μεγαλοβιομήχανος και τότε Υπουργός Συγκοινωνίας, συνέλαβε την ιδέα της ίδρυσης μιας νέας πόλης. Στο τολμηρό του σχέδιο βρήκε σύμμαχο τον Γ. Οικονομίδη Γενικό Γραμματέα της Τράπεζας Αθηνών. Ο Γ. Οικονομίδης κατάφερε να αγοράσει το κτήμα «Νικήτα» που συνόρευε με αυτό του Ησαΐα και μεθόδευσε την συμμετοχή της Τράπεζας Αθηνών σε αυτό το μεγάλο έργο. Στις 9/11/1922, η «Αθηναϊκή Εταιρεία», με τους Β. Βασιλειάδη – βιομήχανο και Δ. Διαμαντίδη – μηχανικό και πρώην υπουργό Δημ. Έργων, αγόρασε από τον Κ. Νικήτα μεγάλη έκταση στο Ψυχικό.
Συγκεκριμένα, ο Γεώργιος Ησαΐας συνεισέφερε, παραχώρησε και μεταβίβασε στην τεχνική εταιρία Κέκροψ έκταση χιλίων στρεμμάτων, η οποία συνορεύει ανατολικά με την τότε γνωστή, ως εθνική οδό Αθηνών – Κηφισίας και δυτικά με τα Τουρκοβούνια. Από την πλευρά της, η «Αθηναϊκή Εταιρεία προς ενίσχυση του Εμπορίου και της Βιομηχανίας» μεταβίβασε στην εισηγμένη «το εφαπτόμενο προς το προηγούμενο κτήμα του Γεωργίου Ησαΐα βορειοανατολικό τμήμα του όλου γηπέδου, εκτάσεως τριών χιλιάδων στρεμμάτων, συνορευόμενο γύρωθεν με την Οδό Κηφισίας και παλαιό δρόμο Αμαρουσίου, Καλογρέζα, και Όμορφη Εκκλησιά».
Πώς δημιουργήθηκε η κηπούπολη
Ο πολεοδομικός σχεδιασμός στο Ψυχικό άρχισε το 1923, ήταν πρώτη ιδιωτική πολεοδόμιση στη χώρα, και τελείωσε το 1936 με την επέκταση του ΡΣ Ψυχικού στην περιοχή άνω της οδού Δάφνης, Νέα Αγορά.
Όταν υπογράφηκε η Συνθήκη της Λωζάνης (1923), ο Γεώργιος Ησαΐας, και η «Αθηναϊκή Εταιρεία προς ενίσχυση του Εμπορίου και της Βιομηχανίας» συνεισέφεραν στην τεχνική εταιρία ΚΕΚΡΟΨ, η οποία δραστηριοποιείτο στο χώρο του ακινήτου από την ίδρυσή της, το 1923, δύο μεγάλα κτήματα ιδιοκτησίας τους, τα οποία, μετά την κατάρτιση ενός από τα πρώτα πολεοδομικά σχέδια της εποχής, αποτέλεσαν τον “συνοικισμό” του Παλαιού Ψυχικού.
Μετά την αναγκαστική απαλλοτρίωση από το Ελληνικό Δημόσιο την περίοδο 1924-1926, τμημάτων της έκτασης αυτής για τη στεγαστική αποκατάσταση των προσφύγων του 1922 τα οποία κάλυπταν όλη την έκταση που βρισκόταν στα διοικητικά όρια του δήμου Ν. Ιωνίας, το τμήμα που απέμεινε περιοριζόταν από το Κολέγιο, τη Λεωφ. Κηφισίας, τη σιδηροδρομική γραμμή της οδού Καποδιστρίου, το Αδριάνειο, την κορυφογραμμή των Τουρκοβουνίων και είχε εμβαδόν 2.000 στρεμ. περίπου.
Στις 28 Μαρτίου 1924 με την αλλαγή του πολιτεύματος σε Δημοκρατία, συντάσσεται ο οικοδομικός κανονισμός του Ψυχικού, τον οποίο υπογράφει ο υπουργός Συγκοινωνιών Γ. Ησαΐας. Ακολούθως, η Eταιρία κατάρτισε και εφάρμοσε ένα από τα πρώτα πολεοδομικά σχέδια της Ελλάδας, το οποίο περιελάμβανε τη χάραξη, διάνοιξη και κατασκευή των δρόμων, τη μελέτη και κατασκευή των έργων υποδομής, τη διαμόρφωση χώρων αναψυχής και πρασίνου, τη δημιουργία κοινωφελών χώρων, την κατασκευή κοινωφελών έργων και οικοδομημάτων, και την οριοθέτηση οικοπέδων για οικιστική ανάπτυξη.
Βάσει του οικοδομικού κανονισμού, ανοίχθηκαν δρόμοι φάρδους 15-20 μέτρων που κατέληγαν σε κυκλικές πλατείες. Αργότερα η εταιρεία «Κέκροψ» οικοπεδοποίησε προς όφελός της κοινόχρηστους χώρους και αλλοίωσε τη φυσιογνωμία του εγκεκριμένου ρυμοτομικού σχεδίου του 1923.
Εκείνη την εποχή, με την αγορά οικοπέδου από την Κέκροψ, ο ιδιοκτήτης υποχρεούνταν να ανεγείρει κατοικία, εντός συγκεκριμένου χρονοδιαγράμματος. Μάλιστα, η εταιρία προσέφερε, επί πληρωμεί, στους ανώτατης τάξης πελάτες της υπηρεσίες ύδρευσης και ηλεκτρισμού, αλλά και μετακινήσεις με ειδικά λεωφορεία προς το κέντρο της Αθήνας σε μια εποχή που η απόσταση από το Παλαιό Ψυχικό ήταν μια μικρή εκδρομή.
Η Παλαιά Αγορά
Η Παλαιά Αγορά ήταν το κέντρο του Ψυχικού καθώς κάλυπτε τις καθημερινές λειτουργικές ανάγκες των νοικοκυριών και αποτελούσε σημείο συνάθροισης των κατοίκων. Στο εγκεκριμένο Σχέδιο του 1923 ήταν ένας χώρος ενιαίος που διεσπάσθη με την Τροποποίηση του 1927 όταν εγκρίθηκε διέλευση της οδού Χρυσανθέμων μέσα από τον χώρο. Τα μαγαζιά εκτείνονταν προς την δυτική πλευρά σε συγκρότημα διαχωριζόμενο από την Αστυνομία με αίθριο περιβαλλόμενο από στοές.
Aυτό ήταν και το σχέδιο του 1924 του Αρχιτέκτονος Σωτηρίου Μαγιάση.
Το “Ανάκτορο”
Το «Ανάκτορο της Φρειδερίκης», το επιβλητικό οίκημα της οδού Διαμαντίδου, αγοράστηκε το 1937 από τον Γεώργιο Β, για να στεγάσει το μελλόνυμφο ζεύγος Παύλου και Φρειδερίκης.
Το πρώην βασιλικό ανάκτορο του Ψυχικού θεωρείται ένα από τα στολίδια της περιοχής. Το επιβλητικό οίκημα είχε παραχωρηθεί προς χρήση στο βασιλικό ζεύγος, στον Παύλο και τη Φρειδερίκη. Μετά την κατάργηση της βασιλείας το Ελληνικό Δημόσιο, και συγκεκριμένα η Κτηματική Εταιρεία του Δημοσίου, αποφάσισε την εκποίησή του με πλειοδοτικό διαγωνισμό.
Εκτός του χαρακτήρα κηπούπολης, στο Ψυχικό βρίσκονται πολλά κτίρια, υψηλής αρχιτεκτονικής, αισθητικής και πολυτέλειας, μοναδικά σε πανελλήνιο επίπεδο δείγματα ρυθμών της αστικής αρχιτεκτονικής του 20ού αιώνα.
Κοινοτάρχες και Δήμαρχοι
- Γνωρίστε όλους τους Δημάρχους και Κοινοτάρχες του Παλαιού Ψυχικού από το 1930, εδώ.
- Γνωρίστε τους Συμβούλους της κοινότητας του Ψυχικού, εδώ.
Πηγή Ενημέρωσης: Ομάδα Σύνταξης (πληροφορίες από κα Νέλλη Λάβδα, ιστοσελίδα Κέκροπος & Βικιπαίδεια)
Τελευταία Ενημέρωση: Ιανουάριος 2014
