Δρόμοι Ήπιας Κυκλοφορίας στον Δήμο

Ιστορικής σημασίας η πρωτοβουλία της δημοτικής αρχής για τη μετατροπή των στενών δρόμων του Δήμου μας σε δρόμους ήπιας κυκλοφορίας.

Στο πλαίσιο της ένταξης του Δήμου Φιλοθέης – Ψυχικού στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο των Υγιών Πόλεων του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO), η βελτίωση του οικιστικού ιστού του Δήμου, τόσο λειτουργικά όσο και αισθητικά, αποτελεί πρωταρχικό στόχο του Δημάρχου και της Δημοτικής Διοίκησης.

Πιστός σε αυτό το πνεύμα, ο Δήμος σκοπεύει στη λειτουργική και αισθητική αναβάθμιση των δρόμων που από την αρχική τους χάραξη έχουν συνολικό πλάτος (μεταξύ ρυμοτομικών γραμμών) περί τα 7.00 μέτρα και των οποίων η λειτουργία, στη σημερινή τους μορφή, κρίνεται ως προβληματική για την εξυπηρέτηση των κατοίκων.

Τι σημαίνει αυτό πρακτικά; Πόσο εφικτό είναι; Και πώς θα είναι η ζωή όλων μας μετά; Το άρθρο αποτελεί μερική αναδημοσίευση άρθρου του Αντιδημάρχου κ. Αλέξανδρου Καριώτη στο «Παράθυρο».

Α. Ένα μικρό ιστορικό :

Τα προάστια του Δήμου Φιλοθέης – Ψυχικού ιδρύθηκαν στις πρώτες δεκαετίες του περασμένου αιώνα και κατά το σχεδιασμό τους, καθορίστηκε όπως ήταν φυσικό και το πλάτος πολλών δρόμων: μεταξύ 6 και 7 μέτρα, με τα πεζοδρόμια που είχαν πλάτος από 55 έως 115 εκατοστά, να συμπεριλαμβάνονται σε αυτό το νούμερο.

Πόσο σύγχρονα είναι όμως σήμερα αυτά τα γεωμετρικά χαρακτηριστικά; Ελάχιστα, γιατί πλέον κρίνονται ανεπαρκή και δυσλειτουργικά για την κίνηση των πεζών και των οχημάτων, αφού ο τότε σχεδιασμός των προαστίων – και στο βαθμό που υπήρξε – δεν μπορούσε να προβλέψει τις ανάγκες που θα διαμορφώνονταν μετά από μερικές δεκαετίες. Μπορεί οι δρόμοι αυτοί να παραμένουν στενοί, αλλά καλούνται να εξυπηρετήσουν :

• Την κίνηση των πεζών (σε συνδυασμό με τις εισόδους των οικιών).
  Αρκεί όμως να σκεφτεί κανείς οτι στο περιορισμένο πλάτος των πεζοδρομίων υπάρχει η φύτευση, ο εξοπλισμός των δικτύων κοινής ωφέλειας (ΔΕΗ, ΟΤΕ, φυσικό αέριο, κτλ), οι κάδοι απορριμμάτων, οι πινακίδες ονοματοθεσίας και οδικής σήμανσης και κάθε μορφής εμπόδια που δυσκολεύουν τη λειτουργία του πεζοδρομίου.
• Την κίνηση των ιδιωτικών οχημάτων, των οχημάτων κοινής ωφέλειας και έκτακτης ανάγκης.
  Απο εκεί θα περάσουν και Απο εκεί θα περάσουν και απορριμματοφόρα, ασθενοφόρα, φορτηγά (για μετακομίσεις και μεταφορές), πυροσβεστικά οχήματα. Όλα αυτά, συνδυάστε τα με τις εισόδους των ισογείων και των υπογείων θέσεων στάθμευσης.
• Την στάθμευση των οχημάτων.
  Όμως υπάρχει και μια ιδιομορφία, γιατί στους δρόμους αυτούς μπορεί να γίνει μόνο «ιππαστί», με μέρος του αυτοκινήτου επάνω στο – κατ ευφημισμό – πεζοδρόμιο, γιατί αλλιώς δεν είναι δυνατή η ταυτόχρονη διέλευση των διερχόμενων οχημάτων, ακόμη και αυτών της μεσαίας κατηγορίας.

Και η σημερινή πραγματικότητα…

Είναι λοιπόν προφανές, ότι μία ρεαλιστική προσέγγιση στο θέμα, δείχνει ότι τα πεζοδρόμια, ως ένα δίκτυο διέλευσης πεζών, γίνονται ουσιαστικά ανύπαρκτα. Οι εξαιρέσεις είναι ελάχιστες, και μόνο εκεί που τα πεζοδρόμια έχουν επαρκές πλάτος για να εξυπηρετούν την μετακίνηση των πεζών. Πλατιά πεζοδρόμια, υπάρχουν βέβαια, αλλά μόνο σε μερικούς πλατείς δρόμους αν και συχνά, ακόμα κι αυτοί, καταλαμβάνονται από αυθαίρετα εμπόδια ή παράνομα σταθμευμένα οχήματα, με αποτέλεσμα να απαιτείται η παρέμβαση της Δημοτικής Αστυνομίας.

Αυτή η ανεπάρκεια του οδικού δικτύου δεν προέκυψε σήμερα και προφανώς πρόκειται για εγγενή αδυναμία. Ο Δήμος όμως, οφείλει να αντιμετωπίσει το υπαρκτό αυτό θέμα, να το αντιμετωπίσει ριζικά, ως ένα ουσιώδες πρόβλημα. 

Β. Ti “λύσεις” υπάρχουν;

Πολλές οι προτάσεις, πολλές οι ιδέες και τα πρότυπα που μπορεί να ακολουθήσει κανείς.

1. Επέκταση Στενών Πεζοδρομίων

Μια ενδεχόμενη επέκταση των στενών πεζοδρομίων, ώστε να μπορούν να παρέχουν απρόσκοπτη κυκλοφορία στους πεζούς σε συνδυασμό με την παρόδια φύτευση, τα δίκτυα και τον αστικό εξοπλισμό, δε θα ήταν εφαρμόσιμη.

Γιατί σε αυτή την περίπτωση, το πλάτος του δρόμου που θα απέμενε τελικά, θα ήταν απο 2.60 έως 3.60 μέτρα μόνο! Δηλαδή το υπόλοιπο από το συνολικό πλάτος των 6 ή 7 μέτρων, μετά την αφαίρεση των δύο λωρίδων του πεζοδρομίου και από τις δύο πλευρές, πλάτους 1.70 μέτρων η κάθε μια.

2. Υπογειοποίηση Εγκαταστάσεων

Εναλλακτικά, υπάρχει και μια άλλη πρόταση που παραμένει ανέφικτη λόγω της υψηλής δαπάνης που απαιτείται για να εφαρμοστεί: στα υπάρχοντα στενά πεζοδρόμια, να υπάρξει υπογειοποίηση των εγκαταστάσεων κοινής ωφέλειας μαζί με μεταφορά του αστικού εξοπλισμού και αποξήλωση της φύτευσης.

Η λύση αυτή θα ήταν ουτοπική, γιατί αφενός η υπογειοποίηση των δικτύων είναι πρακτικά αδύνατη σε τέτοιο σύνολο, το δε πράσινο των πεζοδρομίων δεν μπορεί να καταργηθεί, γιατί επιβάλλεται για λόγους υγείας, αισθητικής, αλλά και για λειτουργικούς και περιβαλλοντικούς λόγους.

3. Διαμόρφωση Οδών Ήπιας Κυκλοφορίας

Κατά συνέπεια, απομένει μία και μόνο εκδοχή, που κρίνεται εφικτή αλλά και έχει δοκιμαστεί με επιτυχία στον παρελθόν μέσα στα διοικητικά όρια του Δήμου, στην περιοχή του Νέου Ψυχικού :

• Η λύση αυτή, δεν είναι άλλη από την μετατροπή των οδών ανεπαρκούς πλάτους, σε οδούς ήπιας κυκλοφορίας, δηλαδή σε δρόμους με προτεραιότητα στην κίνηση των πεζών, στους οποίους με τις κατάλληλες διαμορφώσεις, εξασφαλίζεται εκτός από την χρήση του πεζόδρομου, η διέλευση των οχημάτων με χαμηλή ταχύτητα ή και η στάθμευση.
• Οι δρόμοι ήπιας κυκλοφορίας είναι – ουσιαστικά – διαμορφωμένοι κοινόχρηστοι χώροι, που εξυπηρετούν τη συνεχή, ασφαλή και χωρίς εμπόδια κυκλοφορία τόσο των πεζών όσο και των ΑμΕΑ. Αυτό, συνεπάγεται την πλήρη κατάργηση του πεζοδρομίου – με την κλασσική μορφή που το γνωρίζουμε μέχρι σήμερα – ως ένα υπερυψωμένο τμήμα του δρόμου δηλαδή, που πλέον μόνο θεωρητικά προορίζεται για πεζούς – με σκοπό την ειδική ανά περίπτωση, αρχιτεκτονική και κηποτεχνική διαμόρφωση του δρόμου, για την εξυπηρέτηση των πεζών και των τροχοφόρων.
• Η διαμόρφωση αυτή συνδυάζεται με την αναγκαστική μείωση του ορίου ταχύτητας των οχημάτων, που καθορίζεται με την κατάλληλη σήμανση και δεν υπερβαίνει τα 30 χιλιόμετρα την ώρα.

Ας δούμε λοιπόν την σημερινή κατάσταση με ρεαλισμό :

Σήμερα, οι στενοί αυτοί δρόμοι λειτουργούν σαν να μη διαθέτουν πεζοδρόμια, για τους λόγους που αναφέρθηκαν και λίγο πιο πρίν (ύπαρξη εμποδίων, στάθμευση «ιππαστί», κτλ), χωρίς μάλιστα να υπάρχει περιορισμός στην επιτρεπόμενη ταχύτητα (με σήμανση και διαμορφώσεις). Το πρακτικό αποτέλεσμα είναι κάτι παραπάνω από εμφανές :

1. αφενός δημιουργούνται κίνδυνοι για τους πεζούς και
2. αφετέρου η αναγκαστική – εν μέρει – στάθμευση επάνω στο πεζοδρόμιο αποτελεί παραβατική –σύμφωνα με τον ΚΟΚ- συμπεριφορά, που επισύρει και τις ανάλογες ποινές.

Οι βασικές παραδοχές που πρέπει να κάνουμε, για να καταλάβουμε με σαφήνεια την αναγκαιότητα και τα οφέλη της προτεινόμενης ανάπλασης είναι δύο :

1. Η πρώτη παραδοχή : αφορά στην εναρμόνιση των κυκλοφοριακών απαιτήσεων των συγκεκριμένων οδών με τις λειτουργικές και αισθητικές απαιτήσεις των χρηστών (κατοίκων και επισκεπτών) χρησιμοποιώντας αρχιτεκτονικό σχεδιασμό μικρής κλίμακας.
2. Η δεύτερη παραδοχή : είναι η περιβαλλοντική συμμόρφωση σύμφωνα με τις διεθνώς αποδεκτές κατευθύνσεις.

Μια σημαντική παράμετρος του σχεδιασμού, είναι το αίσθημα της άνεσης και της ασφάλειας, που είναι αποτέλεσμα της αρχιτεκτονικής επίλυσης.

Γ. Οι δρόμοι ήπιας κυκλοφορίας :

Οι δρόμοι ήπιας Κυκλοφορίας (woonerfs), έχουν αρκετά πρότυπα εφαρμογής, που προσαρμόζονται στην εκάστοτε φυσιογνωμία και την ιδιαιτερότητα του χώρου. Σαν ένα ενδεικτικό παράδειγμα, αναφέρουμε το πρότυπο «Shared space», το οποίο μπορεί να έχει διάφορες εφαρμογές, όπως είναι αυτή του διαχωρισμού της κυκλοφορίας και αυτή του διαμοιρασμένου χώρου.

1. Διαχωρισμός κυκλοφορίας : Στην περίπτωση του διαχωρισμού της κυκλοφορίας υπάρχουν σαφείς ζώνες κυκλοφορίας για πεζούς και οχήματα. Αυτό επιτυγχάνεται με την εμφανή διαφοροποίηση των δύο χώρων, με διαφορετική σήμανση των υλικών επίστρωσης. Οι διαβάσεις των πεζών σηματοδοτούνται ιδιαίτερα και η ταχύτητα των οχημάτων είναι αναγκαστικά χαμηλή.

2. Διαμοιρασμένος χώρος : Στην περίπτωση του διαμοιρασμένου χώρου, δεν υπάρχει σαφής διαχωρισμός μεταξύ των χώρων κυκλοφορίας για πεζούς και τα οχήματα. Αυτό εξασφαλίζεται μόνο με τη διαφοροποίηση των υλικών επίστρωσης. Οι διαβάσεις των πεζών σηματοδοτούνται ιδιαίτερα και η ταχύτητα των οχημάτων είναι χαμηλή, ενώ την προτεραιότητα την έχουν οι πεζοί και οι ποδηλάτες. Εδώ, επικρατεί η λογική σχεδιασμού κοινόχρηστου χώρου σύμφωνα με την οποία απουσιάζουν τα εμφανή υλοποιημένα όρια διαχωρισμού των διακριτών χρήσεων (όπως η διαφορά επιπέδων οδοστρώματος – πεζοδρομίου). Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα ο χώρος να υλοποιείται σε ένα ενιαίο επίπεδο, με διαφοροποιήσεις των υλικών επίστρωσης. Αυτή η λύση, εφαρμόζεται σε περιπτώσεις δρόμων πολύ μικρού πλάτους, που από τις συνθήκες δεν μπορούν να υλοποιηθούν τα ελάχιστα πλάτη των πεζοδρομίων.

Αν κάποια τεχνικά χαρακτηριστικά και όροι σας μπέρδεψαν λίγο, ας δούμε συνοπτικά τα πράγματα.

Οι βασικές σχεδιαστικές αρχές που χαρακτηρίζουν τον σχεδιασμό των δρόμων Ήπιας Κυκλοφορίας είναι :

1. ο διαχωρισμός της κυκλοφορίας πεζών και οχημάτων,
2. η οφιοειδής χάραξη στη διαδρομή στο οδόστρωμα και
3. η μείωση του πλάτους του.

Οι αρχές αυτές έχουν τα παρακάτω αποτελέσματα :

• Διατήρηση του χαρακτήρα της περιοχής,
• Ενίσχυση των βιώσιμων συνθηκών της μετακίνησης,
• Τόνωση του αισθήματος της γειτονιάς,
• Τόνωση του αισθήματος ασφάλειας,
• Κοινωνικοποίηση των κατοίκων,
• Διευκόλυνση της κίνησης των ευπαθέστερων ομάδων,
• Ενθάρρυνση της χρήσης του ποδηλάτου,
• Μείωση της μέσης ταχύτητας κίνησης των οχημάτων,
• Μείωση της διερχόμενης κυκλοφορίας,
• Μείωση του θορύβου των οχημάτων,
• Μείωση των ρυπογόνων εκπομπών,
• Αύξηση του χρηστικού πλάτους του πεζοδρομίου,
• Διατήρηση αλλά και αύξηση του αστικού πρασίνου,
• Μείωση της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος,
• Μείωση του φαινόμενου των θερμών αστικών νησίδων,
• Αισθητική αναβάθμιση,
• Χρήση υλικών με μικρό ενεργειακό αποτύπωμα,
• Αναβάθμιση του αστικού εξοπλισμού,
• Ενίσχυση του φωτισμού,
• Εξοικονόμηση ενέργειας (φωτιστικά led),
• Διευθέτηση όμβριων υδάτων &
• Διευθέτηση των θέσεων συλλογής απορριμμάτων

Οι πόλεις αλλάζουν! Μαζί με τις δεκαετίες που περνούν, αλλάζει ο τρόπος ζωής, αλλάζει η κυκλοφορία… Το πιο σημαντικό όμως, είναι ότι αλλάζει η κεντρική νοοτροπία των ανθρώπων που ζουν σε αυτές και γίνεται πιο σύγχρονη, ακολουθώντας νέες ματιές και τεχνικές. 

Πηγή ενημέρωσης : μερική αναδημοσίευση άρθρου του Αντιδημάρχου Τεχνικού Τομέα Δήμου Φιλοθέης – Ψυχικού, Αλέξανδρου Καριώτη από την περιοδική έκδοση του Δήμου «Παράθυρο Μαΐου».